Początki ergonomii na świecie i w Polsce. Geneza
powstania ergonomii. Ergonomia i jej różne definicje w zależności od
autorstwa definicji.
<a href="http://szymonik.ebrokerpartner.pl/kredyty,cod">
Pierwsze i rzetelne
badania o charakterze ergonomicznym zaczęto prowadzić w USA i w Wielkiej
Brytanii w czasie II wojny światowej. Wówczas samoloty i inne wojenne
maszyny osiągnęły wysoki stopień skomplikowania. Człowiek zmuszony był
podołać nowym wyzwaniom i obowiązkom, jakie przysparzało posługiwanie
się skomplikowanymi urządzeniami. Wymuszało to na nim dodatkowe
obciążenie psychiczne podczas przetwarzania dużej ilości informacji i
podejmowania wielu różnych decyzji w bardzo krótkim czasie. Wynikiem
tych spostrzeżeń była próba określenia granic obciążenia psychicznego,
fizycznego i środowiskowego człowieka. Doświadczenia w dziedzinie badań
ergonomicznych zdobyte w czasie wojny zostały przeniesione na grunt
przemysłu cywilnego po jej zakończeniu, co zaowocowało wyraźnym wzrostem
wydajności pracy i jakości produktów. Wysoka jakość środków
technicznych nie jest w stanie zagwarantować wysokich efektów
produkcyjnych, jeżeli stosowane maszyny i procesy będą odhumanizowane.
Humanizm pracy w najszerszym tego słowa
znaczeniu realizowany jest poprzez wprowadzanie do produkcji nowej
techniki, uwzględniającej biologiczne wymagania organizmu ludzkiego,
automatyzację procesów wytwórczych, maksymalne wykorzystanie wskazań
fizjologii, higieny, psychologii i socjologii pracy w tworzeniu
materialnych i psychosocjalnych warunków pracy. Humanizacja jest to
także przekazywanie inicjatywy pracownikowi w tworzeniu warunków pracy
tak, aby to on się czuł podmiotem i kreatorem procesu pracy. Nurt ten
przejawia się także poprzez całkowite zmiany w systemach pracy,
wzbogacanie jej, rozszerzanie zakresu obowiązków, wprowadzanie ruchomego
czasu pracy.
Obecnie trwa proces rozpowszechniania się nowego podejścia do wartościowania techniki i tworzeniu nowej etyki. Kształtuje się paradygmat ery postindustrialnej: „...nie szkodzić człowiekowi i przyrodzie”. Konsekwencją tego są następujące zjawiska społeczne: domaganie się przez pracowników poprawy pozafinansowych warunków pracy, tworzenie się ugrupowań proekologicznych, powstawanie rynku produktów o wyższej jakości i ergonomiczności.
Obecnie trwa proces rozpowszechniania się nowego podejścia do wartościowania techniki i tworzeniu nowej etyki. Kształtuje się paradygmat ery postindustrialnej: „...nie szkodzić człowiekowi i przyrodzie”. Konsekwencją tego są następujące zjawiska społeczne: domaganie się przez pracowników poprawy pozafinansowych warunków pracy, tworzenie się ugrupowań proekologicznych, powstawanie rynku produktów o wyższej jakości i ergonomiczności.
Jako pierwszy w świecie nazwy
„ergonomia” w celu charakterystyki nowej dyscypliny naukowej użył polski
przyrodnik prof. Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799-1882), który
opublikował artykuł pt. „Rys ergonomji, czyli nauki o pracy, opartej na
prawach poczerpniętych z nauki przyrody”. Artykuł ukazał się w roku 1857
w czasopiśmie „Przyroda i Przemysł” nr 29-32, wydawanym w Poznaniu.
Prof. Jastrzębowski swą prekursorską pracą o ergonomii wyprzedził swoją
epokę i wskutek tego został zapomniany na prawie 100 lat.
Nazwa „ergonomia” wywodzi się od greckich słów: ergon – czyn, praca, oraz nomos – oznaczającego zwyczaj, prawo, wiedzę. W dosłownym tłumaczeniu zatem ergonomia oznacza wiedzę o pracy ludzkiej.
Nazwa „ergonomia” wywodzi się od greckich słów: ergon – czyn, praca, oraz nomos – oznaczającego zwyczaj, prawo, wiedzę. W dosłownym tłumaczeniu zatem ergonomia oznacza wiedzę o pracy ludzkiej.
Pierwszy raz wyjaśnienie hasła ergonomia
pojawiło się w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej w roku 1970 jako
suplement w grupie pojęć nowych, nie uwzględnionych w poprzednich
dwunastu tomach. Fakt powyższy najlapidarniej świadczy o tym, że termin
ten dopiero w latach siedemdziesiątych zyskał sobie w języku polskim
swoiste prawo obywatelstwa. W światowej literaturze można znaleźć wiele
definicji ergonomii. Definicje te nie konkurują ze sobą, lecz
uzupełniają się wzajemnie, dodając pewne akcenty zależnie od dyscypliny
naukowej reprezentowanej przez ich autorów.
Najpierw należy przytoczyć definicję zamieszczoną w Statucie Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego z roku 1983:„Ergonomia jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka".
Najpierw należy przytoczyć definicję zamieszczoną w Statucie Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego z roku 1983:„Ergonomia jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka".
Międzynarodowe Biuro Pracy (ILO) w roku
1961 określiło ergonomię jako: „...łączne zastosowanie niektórych nauk
biologicznych i technicznych dla zapewnienia, w stosunkach pomiędzy
człowiekiem a pracą, optymalizacji warunków wzajemnego dostosowania, w
celu zwiększenia wydajności pracy i przyczynienia się do pomyślności
pracownika". W statucie Międzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego
(IEA) w 1967 roku zawarto następujące określenie tej nowej dyscypliny
wiedzy: „Ergonomia zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy
człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem (materialnym) w
najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuację w domu
i w podróży".
Komitet Ergonomii Polskiej Akademii Nauk w roku 1982 zaaprobował takie sformułowanie: „...zadaniem ergonomii jest optymalne dostosowanie wytworów materialnych człowieka i warunków ich użytkowania do właściwości psychicznych i fizjologicznych człowieka, uwzględniając czynniki środowiska materialnego oraz środowiska społecznego. Celem ergonomii jest zapewnienie dobrostanu człowieka (zadowolenia, dobrego samopoczucia, satysfakcji, poczucia komfortu) w systemie człowiek-technika zarówno w działalności zawodowej, jak i pozazawodowej".
Komitet Ergonomii Polskiej Akademii Nauk w roku 1982 zaaprobował takie sformułowanie: „...zadaniem ergonomii jest optymalne dostosowanie wytworów materialnych człowieka i warunków ich użytkowania do właściwości psychicznych i fizjologicznych człowieka, uwzględniając czynniki środowiska materialnego oraz środowiska społecznego. Celem ergonomii jest zapewnienie dobrostanu człowieka (zadowolenia, dobrego samopoczucia, satysfakcji, poczucia komfortu) w systemie człowiek-technika zarówno w działalności zawodowej, jak i pozazawodowej".
Z powyższych definicji wynika, że
ergonomia ma wiele znaczeń i zastosowań. Jest nauką stosowaną i ma na
celu optymalne dopasowywanie maszyn i urządzeń do człowieka,
uwzględniając jego fizjologię i potrzeby społeczne (zarówno te w pracy
jak i poza nią – te w domu). Dlatego najważniejsze z punktu widzenia
działalności ergonomicznej wydaje się diagnozowanie aktualnego stanu
systemu człowiek-obiekt techniczny i projektowanie nowego systemu już
poprawionego i dopasowanego do człowieka i jego sytuacji w pracy. Z
definicji tych wynika także, że celem ergonomii jest kształtowanie
warunków pracy koniecznych do ochrony pracownika przed przedwczesną
utratą sił biologicznych w następstwie pracy oraz zapewnienia warunków
ich regeneracji. Do ergonomii należy więc stosowanie wszystkich środków i
metod, które zoptymalizują warunki pracy, a więc nie tylko zadecydują o
zabezpieczeniu przed wypadkami i chorobami zawodowymi, ale również
przed innymi czynnikami mogącymi powodować niedogodności i przemijające
zaburzenia funkcji niektórych narządów. Celem ergonomii jest więc
interweniowanie nawet w sytuacji, gdy ogólnie ustalone normy nie zostały
przekroczone i nie grożą chorobą zawodową.
Podążając za słowami L. Pacholskiego:
„...Ergonomię należy zaliczyć do grupy nauk o pracy”. Ergonomia łączy ze
sobą trzy grupy nauk szczegółowych: naukę o człowieku oraz naukę o
organizacji pracy i naukę o technice. Oznacza to, że ma charakter
multidyscyplinarny. Ergonomia wykorzystuje wiedzę wielu nauk do
podstawowego, pragmatycznego celu - polepszania warunków pracy,
wypoczynku człowieka - poprzez dostosowanie urządzeń technicznych do
jego potrzeb i edukację użytkownika. Wymieniona niżej orientacyjna lista
dyscyplin naukowych nie jest pełną, ponadto naukowcy w ramach
poszczególnych specjalności wypracowują szczegółowe, nowe rozwiązania.
W celu rozwiązywania swoistych zagadnień ergonomia korzysta z różnych nauk i dyscyplin, dlatego zaliczana jest do nauk kompleksowych.
W celu rozwiązywania swoistych zagadnień ergonomia korzysta z różnych nauk i dyscyplin, dlatego zaliczana jest do nauk kompleksowych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz